Obywatelu, zachowaj energię!
Samorząd w Polsce: podział na województwa, powiaty i gminy.
Za nami ponad 2 lata wzmożonej aktywności obywatelskiej, realizowanej w wielu nowych ruchach: KOD, ORP, Akcja Demokracja, Dziewuchy Dziewuchom, Odnowa. W ciągu tych 2 lat dokonywały się między nimi przepływy osób, same te ruchy ewoluowały wewnątrz, zmieniały formułę. I to chyba dobrze, by mieć wybór, co do miejsca realizacji swojej obywatelskiej aktywności, gdy jedno z takich miejsc nas rozczaruje, okaże się nie takim, za jakie je mieliśmy do niego przystępując. Dla dobra społeczeństwa pożądanym byłoby, by zadziałało tu empiryczne prawo fizyki – zasada zachowania energii, stwierdzająca, że w układzie izolowanym suma wszystkich rodzajów energii układu jest stała w czasie. Dobrze byłoby, by zasada ta w odniesieniu do energii obywatelskiej miała zastosowanie ograniczone: by energia wyczerpana w jednym miejscu nie zanikała, lecz uaktywniała się w innym. Natomiast bardzo wskazane byłoby jednak budzenie się uśpionych dotąd obywateli.
Gdy zawodzi funkcjonowanie zasad demokracji, jeśli chodzi o interakcje między głównymi organami państwa (trójpodział władzy), zupełnie strategiczną staje się sprawnie działająca oddolna demokracja, której fundamentem jest aktywność obywateli oparta na ich dużej świadomości społecznej. W rozmowie z Anitą Werner RPO Adam Bodnar nazwał tę aktywność świadomością konstytucyjną, na różne sposoby stojącą na straży Konstytucji, m.in. poprzez protesty i edukację. Konstytucyjnie wyznaczony strażnik zasad konstytucyjnych zawiódł, obywatele muszą go zastąpić. Tym, którzy zaczynają wątpić w sens tej aktywności, bo nie osiągnęliśmy oczekiwanych skutków, zacytuję Dalajlamę: Nasza przyszłość jest w naszych rękach. Każdy może przecież przysłużyć się społeczeństwu. Jedna osoba – wśród tak wielu na planecie – może się wydawać zbyt mała i nieznacząca, aby mieć istotny wpływ na losy ludzkości, ale to właśnie nasze działania wyznaczają kierunek, w którym zmierza społeczeństwo.
Przed nami sprawa tak zasadnicza dla demokracji jak wybory do władz naszych lokalnych wspólnot.
Art.2 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym stanowi, iż samodzielność gmin podlega ochronie sądowej. Jednakże nic nie chroni obecnie niezawisłości sądów, więc i samorząd jest zagrożony. A tymczasem do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów (art. 6 ust. 1 tejże ustawy), tzn., że to, co nie jest uregulowane ustawami, może być uregulowane na poziomie Twojej gminy przez radnych, których wybierzesz.
Gmina zatem decyduje o wielu dziedzinach Twego codziennego życia, mając bezpośredni wpływ na Twoje wydatki, Twoją jakość życia i Twoje prawa. Poprzez uchwały Rada Gminy tworzy prawo miejscowe, które mieszkańców gminy obowiązuje na równi z prawem stanowionym centralnie. To tymi uchwałami decyduje o wysokości podatków lokalnych, więc podatku od nieruchomości, wysokości opłat za użytkowanie wieczyste gruntów, za parkingi, za bilety komunikacji miejskiej. W planach zagospodarowania przestrzennego ściśle określa Twoje prawa właścicielskie, co wolno Ci, a czego nie wolno na należącej do Ciebie działce, czy możesz na niej postawić budynek parterowy czy piętrowy, czy wolno Ci w takim budynku wykonywać także usługi, a czasami nawet jakiego koloru masz mieć pokrycie dachu, ile na Twoim osiedlu będzie terenów służących rekreacji, jak zostaną zagospodarowane, jakie drogi się wybuduje, jakie środki przeznaczy się na biblioteki, kulturę, edukację, czy powstanie dom dziecka, żłobek, przedszkole, czy dom opieki społecznej, jak będzie się realizować ochronę środowiska, kto i jakie bonifikaty uzyska na zakup nieruchomości gminnych. Najkrócej mówiąc to samorząd gminny w dużej mierze decyduje o klimacie życia w Twoim mieście, o kierunkach jego rozwoju, priorytetach zaspokajanych potrzeb mieszkańców. I to jest właściwe, bo przedstawiciele tego społeczeństwa, wybrani przez Ciebie w wyborach samorządowych lepiej znają specyfikę gminy i potrzeb jej mieszkańców niż wysłannicy ”na teren” politycznej władzy centralnej. Tymczasem mentalny centralizm obecnej ekipy rządzącej dał o sobie znać w 2017 roku próbami pozbawiania samorządu jego ustawowych kompetencji (pisałam o tym w 15 numerze Dekodera). Zbliżające się wybory samorządowe to sprawdzian Twojego lokalnego patriotyzmu. Miej wpływ na to, kto o tych ważnych dla Ciebie, wyżej wspomnianych sprawach, będzie decydował. Zainteresuj się, co kandydaci sądzą o autonomii samorządu od władzy centralnej, czy będą realizować Twoje potrzeby, czy ideologię polityków z Warszawy. Czy sam, czy w ramach wybranego ruchu obywatelskiego zainteresuj się kampanią wyborczą, obietnicami kandydatów, ale też dopilnuj, by same wybory przebiegły uczciwie, zgłoś się do któregoś z komitetów wyborczych, by stać się członkiem komisji obwodowej lub mężem zaufania.
Danuta Jaroć, Lublin
